Nasze Połoniny - Bieszczadzkie Czasopismo Regionalne | Ustrzyki Dolne | Aktualności, artykuły, galerie zdjęć, ogłoszenia, noclegi

:: [Nr 16, 17/92, 93] MĂłj 13 grudnia 1981 roku Artykuł dodany przez: Redakcja (2010-01-16 15:14:52) Przez wiele lat wracałem myślami do tego trudnego dnia. Choć tak naprawdę aby opisać moje przeĹźycia z nim zwiÄ zane muszę cofnÄ Ä‡ się o kilka miesięcy wcześniej. Byłem wĂłwczas pracownikiem ZakładĂłw Przemysłu Drzewnego „Ustjanowa” w Ustrzykach Dolnych, największego przedsiębiorstwa nie tylko w mieście ale i na terenie całego dzisiejszego powiatu bieszczadzkiego. PoczÄ tek lat osiemdziesiÄ tych to czas wielkich przemian w całym kraju. Powstała kilka miesięcy wcześniej „Solidarność” stawała się ruchem społecznym zmieniajÄ cym diametralnie mentalność wszystkich PolakĂłw. Powiew wolności i prawdziwej demokracji zagościł rĂłwnieĹź w szeregi rzÄ dzÄ cej wĂłwczas niepodzielnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Chyba po raz pierwszy w historii tej organizacji zaprzestał działania tak zwany centralizm demokratyczny. Był to taki dziwny twĂłr, ktĂłry oznaczał mniej więcej tyle, Ĺźe wybrane władze partyjne najwyĹźszego szczebla mogły w praktyce mieć całkowitÄ kontrolę nie tylko nad działalnościÄ wszystkich jej struktur, ale i nad wyborami na wszystkie funkcje partyjne. W ramach owej „eksplozji demokracji” w dniu 25 kwietnia 1981 roku zostałem wybrany na szefa zakładowej organizacji partyjnej w Zakładach Przemysłu Drzewnego „Ustjanowa” w Ustrzykach Dolnych. Nie spodziewałem się tego był to dla mnie prawdziwe zaskoczenie, ale zdecydowałem się sprĂłbować. WĂłwczas byłem jeszcze przekonany, Ĺźe socjalizm w naszym kraju nie ma Ĺźadnej alternatywy a polskÄ rzeczywistość moĹźna zmieniać tylko poprzez ewolucyjne działania. W tym czasie przewodniczÄ cym Komisji Zakładowej Solidarności był Edek Nowak a urzędujÄ cym sekretarzem Jarek Waszczuk. Obu znałem bardzo dobrze i Ĺ‚Ä czyły nas więzi koleĹźeńskie. Fakt ten był dla mnie bardzo waĹźny, wiedziałem Ĺźe z tymi ludĹşmi mogę liczyć na współpracę. W kilka dni po moim wyborze nadszedł dzień 1-go Maja, uroczyście celebrowanego robotniczego święta. Po raz pierwszy w Ustrzykach Dolnych władze nie organizowały tradycyjnego pochodu i obchodami po raz pierwszy i jedyny zajęła się ustrzycka Solidarność. Załoga ZPD „Ustjanowa” zebrała się na ulicy Ogrodowej, skÄ d nastÄ pił przemarsz na dzisiejszy „Zielony Rynek” gdzie odprawiona została w warunkach polowych uroczysta Msza Święta. Uczestniczyłem w tej uroczystości wspĂłlnie z Tadeuszem Duńczewskim. Pamiętam liczne hasła na transparentach i tablicach niesionych przez pracownikĂłw. Były one mÄ dre i wywaĹźone – pod kaĹźdym mogłem się podpisać. Kilka dni później doszło do pierwszego oficjalnego spotkania z SolidarnościÄ . WspĂłlne posiedzenie Komitetu Zakładowego PZPR oraz Komisji Zakładowej Solidarności było na owe czasy ewenementem. Rozmawialiśmy o zasadach współpracy a najwaĹźniejszym postanowieniem była wspĂłlna organizacja obchodĂłw dnia zwycięstwa. Impreza została rozpropagowana a na plakatach było wyraĹşnie zaznaczone, Ĺźe organizujemy je wspĂłlnie. Był przemarsz ulicami miasta oraz złoĹźenie wiÄ zanek kwiatĂłw pod pomnikiem z Orłem. Na wiÄ zance składanej przez kolegĂłw z Solidarności umieszczony był napis „Ofiarom Katynia”. Szarfa z napisem bardzo szybko zniknęła z pomnika. Były teĹź chwile trudniejsze. Na parterze biurowca ZPD „Ustjanowa” znajdował się kiosk z gazetami naleĹźÄ cy do „Ruchu”. Komisja Zakładowa Solidarności umieściła w nim swoje liczne biuletyny informujÄ ce o bieĹźÄ cych wydarzeniach w kraju. KtĂłregoś pięknego dnia funkcjonariusze SłuĹźby Bezpieczeństwa skonfiskowali solidarnościowe materiały znajdujÄ ce się kiosku co wywołało wielkie oburzenie wśrĂłd zwiÄ zkowcĂłw. Padła nawet groĹşba strajku, ale po odpowiednim oświadczeniu ze strony Komitetu Zakładowego, sprawę udało się załagodzić. Największym sukcesem, jaki udało się nam wspĂłlnie osiÄ gnÄ Ä‡, było powołanie SamorzÄ du Zakładowego. WspĂłlnymi siłami opracowaliśmy szczegółowy regulamin a właściwie statut naszego samorzÄ du oraz przeprowadziliśmy prawdziwie demokratyczne wybory jego członkĂłw. PrzewodniczÄ cy samorzÄ du został wybrany przez pracownikĂłw w wyborach bezpośrednich. Został nim Tadeusz Duńczewski a zastępcÄ Krzysztof Gołębiowski. SamorzÄ d dokonał w tym czasie rzeczy szczegĂłlnej. Ogłosił i przeprowadził konkurs na dyrektora przedsiębiorstwa, po spektakularnym odejściu Tadeusza Lepaka. W wyniku konkursu dyrektorem został pan Michał PiĂłrkowski z Przemyśla. Bez wÄ tpienia naleĹźeliśmy w tym przypadku do czołówki krajowej. Sam dzień 13 grudnia zastał mnie w rodzinnej miejscowości mojego ojca. Wcześnie rano zostałem obudzony przez ciotkę słowami „Marku! Jaruzelski ogłosił stan wojenny”. Przyznam, Ĺźe słuchajÄ c pierwszy raz wystÄ pienia generała byłem przeraĹźony i mało z niego rozumiałem. Autobusem dostałem się do Krosna. Usiłowałem zatelefonować do znajomych, ale w Ĺźadnej budce nie działał telefon. Dopiero później zrozumiałem, Ĺźe Ĺ‚Ä czność telefoniczna została wyĹ‚Ä czona. Z pewnymi kłopotami udało mi się dostać do ZagĂłrza, skÄ d pociÄ giem dojechałem do Ustrzyk. W głowie bĹ‚Ä kały się róşne myśli. Tak naprawdę to trudno było zrozumieć, co tak naprawdę się stało. Brak było jakiejkolwiek informacji. Telewizja nie działała a w radiu nadawane było bez przerwy wystÄ pienie generała Jaruzelskiego o wprowadzeniu stanu wojennego. Późnym popołudniem zostałem przez milicję wezwany do budynku dzisiejszego Urzędu Miejskiego gdzie pracował miejscowy sztab kierowany przez Romana Biskupskiego- I sekretarza Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR. Pierwsze wraĹźenie, to brak informacji. Wszyscy oczekiwali na przybycie wojskowego komisarza miasta. JednÄ z pierwszych decyzji Biskupskiego było zlikwidowanie biura ZarzÄ du Miejskiego Solidarności, mieszczÄ cego się w jednej z kamienic przy ustrzyckim Rynku. Zgłosiłem wÄ tpliwość, co do słuszności tej decyzji, bo przecieĹź zgodnie z opublikowanym dekretem zwiÄ zek został tyko zawieszony. W odpowiedzi usłyszałem, Ĺźe to tylko taka formułka a tak naprawdę to z SolidarnościÄ juĹź koniec. Pamiętam jeszcze swoje ogromne zaskoczenie, kiedy pracownik urzędu Bronek Gryziecki wręczył mi specjalnÄ przepustkę pozwalajÄ cÄ na poruszanie się po tak zwanej godzinie milicyjnej. Na terenie zakładĂłw drzewnych byłem po raz pierwszy w późnych godzinach wieczornych, pamiętam Ĺźe do domu wrĂłciłem o północy. Nastał mroĹşny poniedziałek 14 grudnia. Zgodnie z poleceniem o godzinie 4 zgłosiłem się do ustrzyckiego sztabu i około 5 rano wszedłem na teren zakładu. PrzychodzÄ cy do pracy ludzie dyskutowali w małych grupach o tym co się stało. NajwaĹźniejszym i wywołujÄ cym największÄ frustrację tematem był jednak fakt nocnego zatrzymania przez SłuĹźbę Bezpieczeństwa trzech działaczy zwiÄ zkowych Edwarda Nowaka, Jarosława Waszczuka i Romana Wrosza. Pracy nikt nie podejmował, zapowiedziano strajk i rozpoczęto tworzenie komitetu strajkowego. Byłem w róşnych miejscach, ale rozĹźalenie ludzi było ogromne. W pewnym momencie spotkałem bardzo rozgoryczonego Bolka KuĹşnika (Edek Nowak był jego serdecznym przyjacielem) ktĂłry przywitał mnie słowami „oto przedstawiciel partii ktĂłra wytoczyła wojnę robotnikom”. W kilku zdaniach wyjaśniłem mu, Ĺźe mam z tÄ sprawÄ tyle wspĂłlnego co on, chyba to zrozumiał. Atmosfera na terenie zakładu robiła się coraz bardziej gorÄ ca. Komitet Strajkowy zebrał się w ostrzarni, połoĹźonej w samym środku Wydziału Przetarcia. Gdzieś w granicach godziny 10 doszło tam do spotkania przedstawicieli kierownictwa przedsiębiorstwa z komitetem strajkowym. Pamiętam, Ĺźe z ramienia dyrekcji uczestniczył w nim pan Lesław Ciesielski zastępca dyrektora ds. inwestycji. Był on waĹźnym uczestnikiem spotkania, jego autorytet bardzo pomĂłgł w osiÄ gnięciu porozumienia. Niestety nie obyło się bez problemĂłw. W momencie kiedy porozumienie było juĹź uzgodnione jacyś nadgorliwi milicjanci aresztowali na bramie szefa zakładowej ochrony za nieusunięcie z bramy transparentu z napisem „Strajk”. Gdy wiadomość dotarła do strajkujÄ cych całe porozumienie wzięło w łeb. Bezzwłocznie pojechałem do sztabu miejskiego , gdzie po nerwowych rozmowach udało się uzyskać zwolnienie aresztowanego szefa ochrony. Ostatecznie strajkujÄ cy zdecydowali się powrĂłcić do pracy, choć z uwagi na duĹźe poruszenie wśrĂłd załogi zapadła decyzja, Ĺźe pierwsza zmiana nie będzie uruchamiała produkcji. Nie był to jednak koniec, jeszcze tego samego dnia zostali internowani dwaj pracownicy. Wspomniany wcześniej Bolek KuĹşnik oraz Jacek GĂłralczyk. Wszyscy internowani zostali poczÄ tkowo osadzeni w obozie internowania mieszczÄ cym się na terenie Zakładu Karnego w Uhercach Mineralnych. Najszybciej, bo jeszcze w grudniu z internowania został zwolniony Romek Wrosz. Powodem była jego szczegĂłlna sytuacja rodzinna. Znacznie później pojawili się w zakładzie Jarek Waszczuk i Edek Nowak. O ile mnie pamięć nie myli to Bolek KuĹşnik został zwolniony jako ostatni. Poczytywałem sobie za zaszczyt, Ĺźe zwolnieni z internowania koledzy odwiedzali mnie zaraz po powrocie. Jedno jeszcze chciałbym podkreślić. Wszyscy internowani po powrocie do zakładu zostali przywrĂłceni na swoje dotychczasowe stanowiska. Moja przygoda z Komitetem Zakładowym PZPR skończyła się bardzo szybko. Późnym wieczorem w dniu 30 grudnia 1981 roku zostałem wezwany na posiedzenie egzekutywy Komitetu Miejskiego PZPR. Poinformowano mnie, Ĺźe na podstawie szczegĂłlnych praw stanu wojennego zostaję odwołany z funkcji I sekretarza organizacji zakładowej. Zabolało mnie to bardzo i nie chodziło mi bynajmniej o sam fakt odwołania ale o jego formę. Najpierw zostałem przesłuchany a następnie wyproszony na korytarz. Po pewnym czasie zostałem ponownie wezwany przed oblicze egzekutywy aby usłyszeć, Ĺźe jednogłośnie zostałem wyrzucony z pełnionej funkcji. Długo rozmyślałem nad tym, dlaczego nikt z moich kolegĂłw nie prĂłbował stanÄ Ä‡ w mojej obronie. Ale cóş takie jest Ĺźycie. Chciałbym jeszcze wspomnieć o jednym dziwnym fakcie w chwili obecnej trochę zapomnianym. Chodzi o tak zwane „Odziały Polityczno-obronne”. TwĂłr ten został powołany przez Komitet WojewĂłdzki PZPR w pierwszych dniach stanu wojennego i przez niektĂłrych działaczy nazywany był „GwardiÄ Partii”. W skład oddziałów wchodzili robotnicy-członkowie partii z danego terenu. W Ustrzykach oddziały były zakwaterowane w pustym hotelu „Laworta”. Do dzisiaj powody powołania oddziałów oraz zadania przed nimi postawione budzÄ we mnie wiele wÄ tpliwości. W pamięci pozostała mi tylko kolacja wigilijna jakÄ tym ludziom zorganizowano w restauracji hotelu „Laworta”. Jednak najtrudniejsza dla mnie była ogromna beznadzieja pierwszych dni stanu wojennego oraz buńczuczne zachowanie niektĂłrych lokalnych działaczy partyjnych. Zamieszczone w artykule pamiÄ tki z obozu internowania w Uhercach podarował mi Jarosław Waszczuk. Marek Prorok adres tego artykułu: http://www.naszepołoniny.pl/articles.php?id=800