Jedenaście ton śmiertelnie groźnej trucizny umieszczono w betonowych silosach na Ukrainie- 150 metrów od granicy Polski. Pojemniki pękły i nadal pękają. Od ekologicznej, a może nawet biologicznej katastrofy dzielą nas tygodnie , a może nawet i dni.

W byłym ZSRR pestycydy- bo o nie tu chodzi- były podstawowym środkiem ochrony roślin przed owadami i gryzoniami. Jeszcze wcześniej substancje te, ze względu na taniość produkcji i niesłychaną toksyczność, stosowano jako broń chemiczną i biologiczną (np. w Wietnamie). Do dziś słynne DDT jest zmorą ludzkości i choć produkcja jest na całym świecie zakazana, związek krąży w przyrodzie, powodując nadal liczne choroby, a nawet śmierć.
Encyklopedyczne hasło opisujące tę grupę substancji chemicznych brzmi następująco; „Pestycydy są zaliczane do środkĂłw o najwyĹźszym stopniu zagroĹźenia toksykologicznego. Zaliczamy do nich liczne kancerogeny, murageny i teratogen. W powiązaniu z właściwościami takimi jak trwałość i zdolność do biokumulacji stanowią one jedną z najbardziej toksycznych grup, z jakimi człowiek ma kontakt. JuĹź pół grama na jeden kilogram ciała stanowi dawkę śmiertelną. Dawki mniejsze powodują liczne choroby- głównie nowotwory”.
Po upadku ZSRR władze wielu postsowieckich krajów stanęły przed problemem utylizacji tysięcy ton zapasów śmiercionośnej spuścizny. Z części zachodniej Ukrainy zwieziono pestycydy do Sianek.
Ta mało dziś znana miejscowość była przed II wojną światową modnym polskim kurortem. Powojenny podział polityczny Europy usytuował ją tuż za wschodnią granicą naszego kraju- na wysokości Bieszczad (kilkanaście kilometrów w linii prostej od Ustrzyk Górnych). W 2000 roku ustawiono w Siankach 31 wielkich betonowych silosów z 11 tonami DDT i innymi płynnymi oraz stałymi pestycydami (według niektórych źródeł, śmiertelnie trujących substancji jest w Siankach trzykrotnie więcej). Sprawca usytuowania mogilnika (tak zwykło się nazywać miejsce składowania niebezpiecznych związków chemicznych i biologicznych) 150 metrów od granicy Polski nie jest znany, choć wiele osób podejrzenia kieruje w stronę ukraińskiej firmy WAT Agroservis S.A. W roku 2001 polskie służby specjalne odkryły betonowe silosy i zbadały ich zawartość. Na ostrą (choć poufną- aby nie wywołać paniki) notę dyplomatyczną żądającą rozwiązania problemu tykającej bomby chemicznej tuż u granic Polski, władze Ukrainy odpowiedziały (jak dotąd jednym jedynym listem), że problemu nie ma, bo pojemniki są tak skonstruowane, że wraz ze swoją zawartością wytrzymają w stanie nienaruszonym co najmniej sto lat.
Niestety , optymistyczne obliczenia Ukraińców okazały się całkowicie błędne. Jakość betonu użytego do produkcji pojemników okazała się fatalna. Już w roku 2002 silosy- pod wpływem zewnętrznych warunków atmosferycznych i żrącej substancji od wewnątrz- zaczęły pękać i od tamtego czasu trucizna powoli sączy się do gleby, wypalając okoliczną roślinność i przenikając do wód gruntowych. Na razie ze składowiska wyciekło nie więcej niż pół procent zawartości, ale problem zaczyna być dramatyczny. Stężenie pestycydów w powietrzu jest tak wielkie, że w bezpośredniej bliskości silosów niemal nie sposób oddychać, co osobiście stwierdzili piszący te słowa. Ludność Sianek i okolic coraz częściej skarży się na dolegliwości dróg oddechowych. Liczba przypadków tych i innych (np. nowotworów) wrosła kilkakrotnie. Na szczęście tereny przylegające do Sianek po stronie Polski są niemal całkowicie bezludne.
Marna to jednak pociecha, gdy spojrzy się na mapę zaopatrzoną w poziomice. Oto silosy z pestycydami stają na skarpie- w dole pod nią płynie San, który w tym miejscu jest rzeką graniczną. Później jednak płynie korytem całkowicie po stronie polskiej i stanowi często jedyne źródło zaopatrzenia w wodę pitną dla wielu miast ( np. Ustrzyk Dolnych, Sanoka, Przemyśla i Jarosławia). Zasila też olbrzymi zbiornik soliński, by później toczyć swe wody prosto do Wisły!
Nieoczekiwanego sprzymierzeńca strona polska pozyskała w osobie wĂłjta gminy Sianki- Stepana Iwanowicza Vasyleczki, ktĂłry w alarmującym liście do prezesa polskiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pisał; „W 2000 roku, pomimo naszych protestĂłw, przywieziono tu betonowe pojemniki wypełnione odpadami chemicznymi. Obecnie sytuacja jest duĹźo groĹşniejsza, poniewaĹź zagraĹźa juĹź bezpośrednio kilku polskim wojewĂłdztwom”. Vasyleczko prosi stronę polską o interwencję, bo jak twierdzi, rząd Ukrainy na utylizację składowiska nie ma pieniędzy.
Jak dotąd władze polskie nie doczekały się odpowiedzi na kilka alarmistycznych i ostrych w treści pism słanych do ukraińskich decydentĂłw. Na przykład dotąd nie spotkała się z jakąkolwiek reakcją nota dyplomatyczna w sprawie Sianek, wystosowana do Urzędu Bezpieczeństwa Ekologicznego Ukrainy. Nasi rozmĂłwcy (pragnący zachować anonimowość) twierdzą, Ĺźe bombę biologiczną umieszczono w Siankach nie bez powodu. Otóş „w razie czego”

Tony śmiercionośnej chemii

spłyną niemal w stu procentach na polską stronę i zostaną wodami okolicznych rzek przeniesione daleko „od problemu”, pozostawiając część Ukrainy całkowicie bezpieczną.
W tej chwili beton silosĂłw doszedł juĹź do takiego stopnia erozji , Ĺźe kruszy się w palcach i – zdaniem fachowcĂłw- wystarczy kilka ulewnych deszczĂłw (ktĂłre występują tutaj nader często), aby przynajmniej kilka zbiornikĂłw rozpadło się w kawałki, uwalniając swoją zawartość. Pewne jest takĹźe, Ĺźe część zbiornikĂłw rozsadzi najbliĹźszy jesienny mrĂłz. Jeszcze i inne niebezpieczeństwo, ktĂłrego nie moĹźna nie brać pod uwagę. Otóş tony śmiercionośnej substancji pozostawione są bez jakiegokolwiek dozoru, a odgradzający składowisko skorodowany drut kolczasty i „jakĹźe groĹşny” napis cyrylicą „JAD” (trucizna) na betonowych pojemnikach- wyglądają śmiesznie. Jeden szalony terrorysta z wiązką kilku granatĂłw moĹźe wywołać w Polsce stokroć większą katastrofę niĹź zorganizowany zamach na lotnisko lub warszawskie metro.
Niełatwo było potwierdzić u tzw. oficjalnych czynnikĂłw stopień zagroĹźenia, czy nawet samo jego istnienie. W starostwie powiatowym w Ustrzykach Dolnych coś tam o sprawie słyszano- jednak nic pewnego. Nie inaczej jest w przylegającej do Sianek gminie Lutowiska. A jednak nieoczekiwanym sukcesem zakończyła się rozmowa z Ukraińską Akademią Nauk. Docent doktor habilitowany Oksana Marystkiewicz- zastępca dyrektora Instytutu Ekologii Karpat UAN- powiedziała: -„Od początku śledzę ten problem, poniewaĹź jest to rzeczywiście olbrzymie zagroĹźenie dla strony ukraińskiej, szczegĂłlnie dla naszego bydła i pasz, ale teĹź i ludzi. Takie samo zagroĹźenie istnieje rĂłwnieĹź i dla strony polskiej. ZarĂłwno powiat turczański (leżą w nim Sianki), jak i cała Ukraina same nie poradzą sobie z tym zagadnieniem. Trzeba je niezwłocznie rozwiązać w całej strefie przygranicznej w ramach Unii Europejskiej. Będzie to niemoĹźliwe bez pomocy Polski. Andrzej Zawada- z WojewĂłdzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie- rĂłwnieĹź zna sprawę; -„Badaliśmy prĂłbki wody z potoku wpadającego do Sanu juĹź w 2001 roku. Wykryliśmy obecność bardzo niebezpiecznych, stężonych i przeterminowanych związkĂłw chemicznych. Jak nas zapewnili Ukraińcy, trucizny te złoĹźono wĂłwczas do Ĺźelbetowych pojemnikĂłw, ktĂłre miały wystarczyć na około 100 lat. Miały...Teraz znĂłw wystąpiliśmy do strony ukraińskiej o przeprowadzenie nowych badań. Niestety, wynikĂłw na razie nie ma.
W ostatnim czasie amerykańscy naukowcy ogłosili najnowsze, alarmujące wyniki swoich prac przeprowadzonych aż na 140 tysiącach badanych. Z ustaleń wynika, że nawet najmniejsza ilość pestycydów, z którą kontaktuje się człowiek, uszkadza trwale ważne rejony mózgu i zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona aż o 70 procent.

Marek Szenborn
Ryszard Paradowski

Materiał ten jest przedrukiem z tygodnika „Fakty i Mity”. Drukujemy go by pokazać miejscowym władzom czemu powinny słuĹźyć wzajemne kontakty pomiędzy naszym powiatem , a powiatami Stary Sambor i Turka na Ukrainie. Nawiązaliśmy z nimi przyjazne kontakty i jeĹşdzimy tam od czasu do czasu by pogadać i wypić po kilka lampek wina. Te wyjazdy niczemu nie służą. Dlatego teĹź osobiście zrezygnowałem- jako radny powiatowy -z tych „dobrosąsiedzkich wizyt”. Do tej pory bowiem nasi przyjaciele zza wschodniej granicy nie potrafili zlikwidować barbarzyńskich opłat pobieranych nielegalnie od PolakĂłw przekraczających granice, nie zwrĂłcono Polakom mieszkającym po tamtej stronie kościoła w Chyrowie o co osobiście prosiłem w czasie jednaj z takich przyjacielskich wizyt. TakĹźe w Turce zamiast zająć się oczywistym , jak najbardziej realnym zagroĹźeniem zatruciem pestycydami Sanu , a zarazem zbiornika w Solinie, z ktĂłrego pobieramy wodę pitną dla Ustrzyk rozmawiamy o przysłowiowych pierdołach. Tylko twarde negocjacje mogą rozwiązać ten problem, co nie powinno szkodzić dobrosąsiedzkim stosunkom. Jak na razie bowiem taka przyjaźń, jaką mamy, jest przyjaĹşnią obłudną.